We bezoeken een onopvallend dorp in Lancashire waar wapenexporteur BAE Systems een fabriek heeft die de Saoedi-Arabische oorlogsmachine voedt. Een voormalig advocaat van het ministerie van Buitenlandse Zaken zegt dat de Britse wapenverkoop in strijd is met de nationale licentiewetten en bijdraagt aan oorlogsmisdaden.
De Engelse betrokkenheid bij de oorlog tegen Jemen – Een reportage van Matt Kennard en Phil Miller voor DeclassifiedUK.org – Nederlandse bewerking CannaclopediaNieuws.
We zitten onder een tent buiten een pub in de buurt van een hoofdweg in het onopvallende dorpje Warton, Lancashire.
Warton heeft een bevolking van tweeduizend mensen en het verschilt niet van enig ander Engels dorp. Er is een basisschool, een kinderdagverblijf, een snackbar, een speeltuin en een winkel. We zijn hier omdat Warton niet zomaar een slaperig hoekje van Engeland is. Vlakbij de pub bevindt zich BAE Warton, een fabriek en luchtvaartterrein van het grootste wapenbedrijf van Groot-Brittannië.
Deze fabriek is een belangrijk radertje in de Saoedi-Arabische oorlogsmachine die Jemen sinds 2015 bombardeert en daarbij de grootste humanitaire ramp ter wereld veroorzaakte.
Maar het lijkt erop dat dit een smerig geheim is waar de meeste Wartoniërs zich niet van bewust zijn. “Daarover weet niemand iets”, vertelt Gary Isaacs, een van de bezoekers van de kroeg. ‘We weten alleen wat er hier in Warton gebeurt. We weten niets over de vluchten die binnenkomen en weer verdwijnen.” Over de export van de fabriek naar Saoedi-Arabië voegt hij eraan toe: “Nee, daar zou ik me eerlijk gezegd wel zorgen over maken.”
Rond de landingsbaan staat een hoog hekwerk en prikkeldraad met borden die de toegang verbieden. Toen we naderden, taxiede een Hawk-straaljager over de landingsbaan en vertrok. Het geluid was oorverdovend, maar de paarden in het veld ernaast merkten het nauwelijks op.
De Saoedi’s hebben tientallen Hawks van Warton gekocht om hun piloten te trainen voordat ze met het krachtigere Tornado- en Typhoon-vliegtuig van het bedrijf kunnen vliegen. Dertig Saoedische piloten hebben sinds 2018 leren vliegen met de Hawk in het VK.
We zijn in Warton om een specifieke vlucht te zien die elke woensdag vertrekt en die eindigt op de militaire vliegbasis King Fahad in Saoedi-Arabië. Hoewel de aard van de lading onduidelijk is, wordt aangenomen dat het om voorraden gaat voor de Typhoon-straaljagervloot van de Saoedi’s.
Even na het middaguur duikt een Boeing 737-vrachtvliegtuig op van West Atlantic, het bedrijf dat het vliegtuig voor deze wekelijkse vlucht aan BAE verhuurt. Het laat zijn motoren draaien en verdwijnt in de lucht. Het zal later op de dag landen om bij te tanken bij RAF Akrotiri, een Britse militaire basis op Cyprus, voordat het de volgende dag naar Saoedi-Arabië gaat, waar de inhoud ervan zal helpen de Saoedische luchtmacht in de lucht te houden voor bombardementen in Jemen.
Een voormalige BAE-medewerker zei dat, zonder de constante steun van het bedrijf, de Saoedische luchtmacht binnen veertien dagen aan de grond zou staan. BAE heeft duizenden medewerkers in Saoedi-Arabië, waarvan velen de gevechtsvliegtuigen onderhouden die de afgelopen zes jaar het overgrote deel van de meer dan 23.000 luchtaanvallen in Jemen hebben uitgevoerd.
Daarna gaan we naar Freckleton, een dorp aan de andere kant van het vliegveld, om te zien of we met enkele lokale bewoners kunnen praten over deze fabriek in hun midden. Maar niemand wil praten. Iedereen werkt – of kent mensen die werken – op het luchtvaartterrein. En er is een muur van stilte opgetrokken over wat erbinnen gebeurt.
Eindelijk, een man die op een bankje in de hoofdstraat zit, stemt ermee in om met ons te praten. Steve, een oudere kerel die zijn hele leven in Freckleton heeft gewoond, vertelt ons: “Ja, we weten dat ze grote contracten hebben met Saoedi-Arabië en andere landen, waar ze uiteraard ook de vliegtuigen onderhouden, ze in de lucht houden en de mensen opleiden die ermee gaan vliegen.”
Hij zegt dat er lokaal geen unanimiteit is over de Saoedische leveringen en voegt eraan toe: “Ik geloof niet in oorlog. Als ik ruzie heb met iemand, gaan we naar buiten, lossen ons probleem op met een paar vuistslagen en de dag erna zijn we weer vrienden. Maar mensen in koelen bloede vermoorden, nee, niets voor mij.”
De dichtstbijzijnde grote stad bij Warton is Preston, een boomtown van de industriële revolutie in de 19e eeuw. Sindsdien is het moeilijker geworden, maar de BAE-fabriek wordt voorgesteld als essentieel om het gebied nieuw leven in te blazen en banen en investeringen te genereren. Maar niet iedereen is overtuigd.
Op Fishergate, een van de belangrijkste winkelstraten die door de stad lopen, spreken we met de lokale Emma Quinn. Ze is niet op de hoogte van de vlucht naar Saoedi-Arabië die 10 minuten verderop vertrekt. “Dat ziet er helemaal niet goed uit”, zegt ze. “Ik denk, als de mensen er zich wat nauwer bij betrokken voelden, ze er behoorlijk boos over zouden zijn.” Ze voegt eraan toe: “We doen veel zaken met Saoedi-Arabië, maar ze komen nooit echt in beeld als er over Jemen wordt gesproken, wat eigenlijk een beetje vervelend is. Het is de plicht van de overheid om dat op te lossen.”
‘Onschuldige mensen worden gedood’
Boris Johnson bezocht onlangs Warton en beweerde dat de BAE-site deel uitmaakte van zijn agendapunten. Geen enkele aanwezige journalist vermeldde de actuele rol van de fabriek in een oorlog.
Terug in Londen spraken we met Molly Mulready, die van 2014 tot 19 advocaat was bij Buitenlandse Zaken. Ze was verantwoordelijk voor het geven van juridisch advies met betrekking tot wapenexport naar het Midden-Oosten.
“Boris Johnson was heel nonchalant en grappig als we naar binnen gingen om met hem te praten over wapens tegen Saoedi-Arabië”, vertelde ze ons. “We gingen hem inlichten over Jemen en hij maakte grapjes en verspilde ieders tijd. Het was een beetje verbijsterend omdat je weet dat je het hebt over burgerslachtoffers, je praat over het feit dat onschuldige mensen zijn omgekomen en dat Britse leveranciers van bommen daar een rol in gespeeld.”
Toen Campaign Against Arms Trade de regering in 2017 voor de rechtbank daagde wegens de export van wapens vanuit plaatsen als Warton naar Saoedi-Arabië, kreeg Mulready de taak om de deal te verdedigen – iets waar ze nu bitter spijt van heeft.
“Ik schaam me zo dat ik er iets mee te maken had”, zegt ze snikkend. “Er zijn tienduizenden burgers gedood bij de bombardementen en er zijn miljoenen mensen die voedselonzeker zijn. Er zijn kinderen in Jemen die verhongeren. De Saoedi’s lijken absoluut geen medelijden te hebben.”
Volgens Mulready is de wapenverkoop in strijd met de eigen licentiewetten van de Britse regering en draagt ze bij aan Saoedische oorlogsmisdaden – maar ze gaan door, samen met de wekelijkse vrachtvlucht die we hebben gefilmd (de video is te bekijken op de website van DeclassifiedUK.org).
Op 18 september 2021 kwamen bij een nieuwe luchtaanval in Jemen drie kinderen om het leven. Een paar dagen eerder werd de Saoedische ambassadeur in Londen, prins Khalid bin Bandar, op een wapenbeurs vermaakt door de voorzitter van BAE, Sir Roger Carr.
Carr heeft een goede oorlog gehad en verdiende £ 700.000 per jaar in zijn parttime functie als vertegenwoordiger van BAE, waarvan de export naar Saoedi-Arabië een aanzienlijk deel van de winst van het bedrijf uitmaakt. Zijn bedrijf heeft sinds het begin van de oorlog voor meer dan £ 17 miljard aan wapens geëxporteerd naar Saoedi-Arabië.
Het is niet verrassend dat de Saoedische ambassade en de West Atlantic de lippen stijf op elkaar houden en niet hebben gereageerd op onze verzoeken om commentaar over wat er precies op de wekelijkse vlucht vanuit Warton zit. BAE vertelde ons: “We voldoen aan alle relevante exportcontrolewetten.”
OVER DE AUTEURS
Matt Kennard is hoofdonderzoeker bij Declassified UK. Hij was fellow en vervolgens directeur van het Centre for Investigative Journalism in Londen. Volg hem op Twitter @kennardmatt
Phil Miller is de hoofdverslaggever van Declassified UK. Hij is de auteur van Keenie Meenie: The British Mercenaries Who Got Away With War Crimes. Volg hem op Twitter @pmillerinfo